Ναός Αγίας Κυριακής

Από τους πρώτους γνωστούς κατοίκους του Πύργου ήταν ο Χαράλαμπος Βιλαέτης στα τέλη του 18ου αιώνα. Ήρθε με την οικογένεια, τους βοσκούς και τα κοπάδια του από την ορεινή Ελλάδα, την Ήπειρο και εγκαταστάθηκε εδώ. Μαζί του έφερε και μια μεγάλη εικόνα με τον προστάτη του Άγιο, τον Άγιο Χαράλαμπο και για τη χάρη Του έφτιαξε εκκλησάκι στην άκρη του Πύργου. Ο Άγιος προστάτευε την πόλη από πολλά δεινά, κυρίως από την πανούκλα. Δύσκολα χρόνια. Τουρκοκρατία. Η οικογένεια Βιλαέτη και άλλοι πολλοί από τον τόπο τούτο πάλεψαν με τίμημα τη ζωή τους για να κερδίσουν τη λευτεριά τους.

Και οι αιώνες διάβηκαν και η λευτεριά ήρθε. Οι ντόπιοι δεν ξέχασαν τον προστάτη τους, τον Άγιο Χαράλαμπο. Θέλησαν να του φτιάξουν μεγάλη εκκλησιά, λαμπρή, πιο πέρα από τις λάσπες και το βάλτο που περικύκλωνε το μικρό εκκλησάκι. Ο ναός αρχίζει να χτίζεται προς τιμήν του Αγίου Χαραλάμπους. Για να τιμήσουν τον Βαυαρό Βασιλιά Όθωνα ο ναός αποκτά τα χαρακτηριστικά γοτθικά τόξα. Σε επίσκεψη του ο Όθωνας βλέπει το 1840 αποπερατωμένο τον Ιερό Ναό. Μάλιστα καταγράφονται από τότε λεπτομέρειες του ναού, όπως η μεγάλη μαρμάρινη πλάκα με σκαλισμένο τον δικέφαλο αετό με στέμμα, που σημερα βρίσκεται εντοιχισμένη δίπλα στην Νότια πόρτα του ναού.
Στο υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο φαίνεται πως έχουν γίνει αλλαγές. Με βάση τις αρχές της ελληνορθόδοξης εκκλησίας, δίπλα στην εικόνα της Παναγίας τοποθετείται πάντα η εικόνα του Αγίου που φέρει το όνομα του ο ναός και στο κάτω μέρος, αποτυπώνεται μια χαρακτηριστική στιγμή από την ζωή του. Σήμερα στη θέση αυτή βρίσκεται η εικόνα της Αγίας Κυριακής, όμως από κάτω αποτυπώνεται το μαρτύριο του Αγίου Χαραλάμπους, του οποίου η εικόνα έχει μεταφερθεί στην επόμενη θέση. Κάτω από την εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους, στο τέμπλο υπάρχει εικόνα σχετική με την Αγία Κυριακή.

Στα χρόνια που πέρασαν στην Ηλεία και τον Πύργο, ήρθαν κάτοικοι από την ορεινή κεντρική Πελοπόννησο, τη Γορτυνία, ιδίως από τη Δημητσάνα και τα Τρόπαια. Και ήταν η δική τους άποψη που καθόρισε την τελική ονομασία του Ιερού Ναού της Αγίας Κυριακής, καθώς στη Δημητσάνα, Μητροπολιτικός είναι ο Ιερός Ναός της Αγίας Κυριακής και σύμβολο της Γορτυνίας. Το 1882 κατασκευάζεται και η πρώτη καμπάνα του ιερού ναού, που υπάρχει έως σήμερα στο κωδωνοστάσιο και φέρει ανάγλυφη περιγραφή “Κώδων Ιερού Ναού Αγίου Χαραλάμπους και Αγίας Κυριακής”. Καρτ ποστάλ του 1905, από έναν Γερμανό περιηγητή της εποχής, απεικονίζει το εντυπωσιακό τέμπλο του ναού και δείχνει πως έως τότε η εικόνα του Αγίου Χαραλάμπους βρισκόταν στην αρχική της θέση δίπλα στην εικόνα της Παναγίας. Η τελική αλλαγή στον Ιερό Ναό από τον Άγιο Χαράλαμπο στην Αγία Κυριακή πρέπει να πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 1910.
Από το 1946 ο Άγιος Χαράλαμπος καθιερώθηκε ως ο πολιούχος της πόλης του Πύργου. Και ο Πύργος έμεινε μέχρι σήμερα με το λαμπρό ναό της Αγίας Κυριακής στον οποίο πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 10 Φλεβάρη τον πολυαγαπημένο προστάτη της πόλης, Άγιο Χαράλαμπο.