Ontstaansgeschiedenis en landschap

Genieten doen mensen al erg lang in dit gebied. Hoe mensen dat een kleine halve eeuw geleden deden is terug te zijn in de documantaire uit 1977 die ik heb toegevoegd.

Naast recreatie vervulde het gebied door de eeuwen heen veel verschillende functies en ontwikkelde zich tot wat het vandaag de dag is. Hoe deze ontwikkeling in grote lijnen verliep kan hier onder gelezen worden.

Ontstaansgeschiedenis
Het dekzandlandschap waarvan de Regte Heide en de dalen van Oude en Poppelsche Leij deel uitmaken, is ontstaan aan het eind van de laatste ijstijd. De heide is daarna ontstaan als een (cultuur)landschap door onttrekking van voedingsstoffen door begrazing en afplaggen van de zandige gronden. Vanaf de Middeleeuwen werd de heide gebruikt om schapen op te laten grazen. De uitvinding van kunstmest verminderde de behoefte aan schapenmest en maakte het mogelijk om heide tot landbouwgrond te ontginnen of tot bos om te zetten, met name voor de houtproductie.

Op zowel de kaart van 1840 als van 1900 is het gebied van de Regte Heide via een natuurlijke overgang (zonder bouwland of bosaanplant) verbonden met het beekdal van de Oude en Poppelsche Leij. In het oosten lag geen bos, maar liep de heide door tot aan de natte graslanden rond de Poppelsche Leij. De westelijke heide ging over de gehele lengte via een smalle strook grasland over naar de Oude Leij. De heide liep in het zuiden tot de Halve Maan (een ven met eromheen nog een stuk resterende heide). Op de kaart van 1900 staan in het zuidelijk deel enkele naaldhoutopstanden aangegeven. Dit zijn de eerste heideontginningen. Het loofbos langs het zuidelijk deel van de Poppelsche Leij bestond al rond 1840 en is later gedeeltelijk ontgonnen en beplant met naaldboomsoorten.

Bodem en reliëf
De Regte Heide ligt op een circa 1,5 km brede, van zuidwest naar noordoost georiënteerde, zandrug. Deze zandrug is de waterscheiding tussen de beekdalen van de Oude Leij (een bovenloop van de Donge) en de Poppelsche Leij. De overgang van de Regte Heide naar het beekdal van de Oude Leij (ook wel Riels Laag genoemd) is nauwelijks vergraven en over een lengte van 3 km als natuurgebied ingericht, met een volledige, en door zijn hoogteverschil voor Brabant opvallende overgang van hooggelegen (droge) voedselarme heide naar een laaggelegen, nat en (nog) voedselrijk beekdal.

Het gebied kan onderverdeeld worden in drie verschillende geologische delen, onder meer door de aanwezigheid van een breuk (Feldbiss-breuk) in de onderlaag. Deze breuk loopt in noordwestelijke richting. In het grootste gedeelte van het gebied bestaat de ondergrond uit overwegend grindhoudende zanden met plaatselijk soms kleilenzen, die hier circa 10 tot 15 meter dik zijn. Hier bovenop ligt hooguit een zeer dunne laag (< 1 m) dekzand. In het zuidwestelijke deel bevindt zich klei (Formatie van Kedichem/Tegelen) dicht aan het maaiveld met daarop een tot 3 meter dikke dekzandlaag. Ten noordoosten van de Feldbiss-breuk, in de Centrale Slenk, liggen de kleilagen van Kedichem en Tegelen veel dieper. Daarboven komen dekzanden en leemlagen voor. Op veel plekken ligt de bovenste leemlaag hier binnen 1,2 meter onder het maaiveld. Hierdoor is plaatselijk natte natuur ontstaan door schijngrondwaterspiegels.

UIt: Natura 2000. Beheerplan Regte Heide & Riels Laag. Januari 2017